Umferðarréttur akandi umferðar um stíga og slóða

Lagt fram í bæjarráði 12. febrúar 2013

• Almannaréttur skv. lögum um náttúruvernd
Í eignarréttarlegu tilliti er meginreglan sú að óheimilt er að fara um eignarland nema með samþykki landeiganda nema löggjafinn hafi mælt fyrir um á annan hátt. Í lögum um náttúruvernd nr.44 frá 1999 eru ákvæði um almannarétt til umferðar. Þar er sjónum beint að gangandi, hjólandi og ríðandi mönnum. Ekki er þar mælt fyrir um almannarétt til akandi umferðar. Almannaréttur til akandi umferð er því ekki fyrir hendi samkvæmt lögum um náttúrvernd.

• Vegalög
Um vegi er fjallað í fjallað í vegalögum nr. 80 frá 2007. Eru vegir flokkaðir í III. kafla laganna í 4 megin flokka, þjóðvegi, sveitarfélagsvegi, almenna stíga og einkavegi. Almenningi er heimil umferð um allar tegundir vega nema einkavegi án leyfis enda eru hinir vegaflokkarnir vegir sem eru gerðir og haldið við af opinberu fé. Veghaldara hinna opinberu vega þ.e. ríkis eða sveitarfélaga er heimilt að fjarlægja muni af vegum á kostnað eiganda munanna. Veghaldara er líka heimilt að takamarka umferð um vegi til að takmarka skemmdir á vegu og tryggja greiða umferð.

Í 55. gr. er fjallað um vegi, stíga, götutroðninga, sem ekki falla undir neinn vegaflokk. Þar er tekið fram að landeiganda sé heimilt að girða slíkan veg með hliði en hann megi ekki læsa hliðinu né hindra umferð um veginn nema með leyfi sveitarstjórnar.

Með vísan til framangreinds má draga þá ályktun að almenningi sé heimil umferð um alla vegi nema einkavegi.

• Aflagðir vegir
Ef aflögðum vegum hefur ekki verið skilað til landeiganda, sbr. 4. mgr. 39. gr. vegalaga, við lagningu nýrra vega tilheyra þeir þeim sem áður átti veginn.

• Vegir og stígar skv. skipulagi
Í skipulagi t.d. aðalskipulagi eða deiliskipulagi, er oft gerð grein fyrir vegum og stígum. Það eitt og sér heimilar ekki umferð um eignarland nema stígarnir/vegirnir tilheyri sveitarfélaginu eða vegagerðinni. Hafi ekki verið samið við landeiganda eða svæði undir veg/stíg tekið eignarnámi er umferð um viðkomandi svæði ekki heimil akandi nema með leyfi landeiganda.

• Hefðarréttur til umferðar
Í minnisblaði þessu er ekki fjallað um hefðarrétt til umferðar en vera kann að einstakir aðilar hafi öðlast slíka rétt til umferðar um eignarlönd annarra skv. ákvæðum laga um hefð. Ætla má að slíkur umferðarréttur sé almennt sýnilegt ítak og skapist á 20 árum.

***
Meðfylgjandi er yfirlit yfir þau lagaákvæði laga um náttúruvernd og vegalaga sem málið varða.

 

• Síðast uppfært: 18. febrúar 2013